Na Mwandishi Wetu
KATI ya wakuu wa shule ambao
ukipata nafasi ya kuzungumza nao utagundua kuwa wamestaafu kwa mafanikio na kwa
heshima kubwa, Andrew Aseri Kwayu (pichani) ni mmoja wao.
Huyu ni Mkuu wa Shule mstaafu wa
sekondari za Ndanda ya Masasi, Mtwara, Azania ya Dar es Salaaam ya Ilboru ya
Arusha .
Mzee Kwayu anasema miaka 34 ya
utumishi wa umma ilikuwa yenye mafanikio makubwa. Ingawa amestaafu, anasema
hiyo ni kwa mujibu wa sheria tu, kwani bado anapenda kufundisha.
“Nilistaafu Septemba mwaka 2009.
Lakini kwangu naona kama inanilazimu, kwa sababu ni utaratibu, kwani bado
napenda kufundisha. Naamini nitarejea
kwenye ulingo kwa sababu zaidi ya kupenda kufundisha, bado nina nguvu na uwezo
wa kufanya kazi hiyo ,” anasema kwa kujiamini. Kwayu ni mwalimu wa masomo ya
Sayansi hasa Kemia.
Alianza kufundisha mwaka 1975
Sekondari ya Tosamaganga, Iringa. Akiwa hapo, aliteuliwa kuwa Mkuu wa Idara ya
Kemia mara baada ya kuripoti kazini na baadaye kuwa Makamu Mkuu wa Shule.
Anasema licha ya Tosamaganga kuwa
mbali na mji na nyumbani kwao Kilimanjaro, ilimlazimu kwenda. “Unajua kipindi
chetu tulikuwa na nidhamu sana, tofauti na vijana wa sasa, ambao ukiwapangia
maeneo ya vijijini wanakataa kwenda.
Jeshi la Kujenga Taifa (JKT)
lilitusaidia sana. Na kwa sababu hiyo sikuona shida kwangu kwenda Tosamaganga,”
anaeleza. Anasema kazi ya ualimu inahitaji moyo wa kujitolea na kujituma.
“Kweli maslahi ni madogo, lakini
ukiipenda utaifanya kwa moyo na utafurahi kuifanya,” anasema.
Mwaka 1985 alipandishwa cheo na
kuwa Mkuu wa Shule na kuhamishiwa Ndanda, Masasi. Anasema mtu yeyote
anapopandishwa cheo hufurahi, lakini furaha yake ilizidiwa na changamoto
alizozikuta Ndanda.
Anasema Ndanda kulikuwa na
changamoto kubwa, moja ikiwa ni uhaba wa walimu. “Ingawa Serikali ilikuwa
ikipanga walimu kwenda, lakini wengine walikuwa wakikataa au kuhama. Kwa hiyo
changamoto kubwa kwangu ilikuwa ni kuwafanya walimu wakae.
“Ilinibidi nianzishe hafla za
walimu. Hii ilinisaidia sana, kwani walimu walijiona ni kitu kimoja na kujenga
hali ya kusaidiana panapotokea shida,” anasema.
Anaongeza kuwa “kuwafanya walimu
wakae na kufurahi kwa pamoja ni kitu kizuri sana katika utawala. Lazima wakuu
wa shule wawe wabunifu na kuwa karibu na walimu wakati wa shida na raha. Na
nimekuwa nikijenga hali hiyo katika shule zote ambazo nikuwa naongoza.”
Kuhusu mafanikio aliyoyapata
katika kipindi chote cha utumishi hasiti kutaja mafanikio waliyonayo wanafunzi
wake. Anasema wamempa heshima kubwa katika jamii na humfanya awe mtu mwenye
furaha sana.
“Kila sehemu ninayokwenda ndani
ya Jiji hili, nakutana na wanafunzi wangu. Wengi wao nimekwishawasahau, lakini
wao hunikumbuka na kunikumbusha.
Ninapokuwa ndani ya gari
naendesha, hunipigia honi na ninapoegesha mjini na kutembea kwa miguu,
hunilazima kusimama mara kwa mara kusalimiana nao. Kwa kweli huwa nafarijika
sana na hali hii huniongezea siku za kuishi ,” anasema huku akitabasamu.
Kwayu amefundisha wanafunzi wengi
lakini kati ya wachache anaowakumbuka ni Hawa Ghasia, Waziri wa Nchi, Ofisi ya
Rais Menejimenti ya Utumishi wa Umma na Mbunge wa Mtwara Vijijini akiwa Ndanda
Sekondari. Wamo pia Dk. Marina Njelekela, Mkurugenzi Mkuu wa Shirika la Afya
Muhimbili, Faustine Shilogile ambaye ni Kamanda wa Polisi mkoani Morogoro na
wengine wengi.
“Namkumbuka sana Hawa, alikuwa
kiongozi mzuri sana tangu shule. Ni mmoja wa wanafunzi waliokuwa na uwezo
mkubwa sana darasani. Huwa ananifanya nitembee kifua mbele,” anasema.
Anasema idadi kubwa ya wanafunzi
anaowakumbuka ni wa Azania. Baadhi ya anaowakumbuka kwa majina ni Mathias
‘Kifimbo’ kwa sasa yuko Arusha, Innocent yuko Marekani, Mwita Mwikwabe aliwahi
kuwa Rais wa Daruso (kwa sasa anafahamika kama Mwita Mwikwabe Waitara yuko
Chadema), Humphrey Polepole na wengine ambao anawakumbuka kwa sura.
Anasema katika shule ambazo
aliwahi kupitia, anasema Azania ndiyo shule ambayo aliifurahia sana kutokana na
aina ya wanafunzi aliokuwa nao.
Anasema wanafunzi wa Azania
walikuwa ni wa pekee sana na waelewa pia. “Niliwajengea umoja ambao ni ngumu
kuuelezea. Nilikuwa nikijivuna kuwa na aina ile ya watoto na ndiyo hawa hawa
ambao huwa nakutana nao katika ofisi mbalimbali.
“Nakumbuka hawa watoto alikuwa
akiguswa mmoja inakuwa kama wameguswa wote. Walikuwa wakipendana na
kushirikiana katika masomo na mambo mengine ya kijamii. Ilikuwa ni vigumu sana
kumkuta mmoja yuko peke yake,” anakumbuka.
Anasema kilichokuwa
kikimfurahisha zaidi ni uwezo mkubwa wa kitaaluma waliokuwa nao wanafunzi wa
Azania. “Walinifanya nitembee kifua mbele kutokana na hilo.
Nami sikuwakatisha tamaa,
nilihakikisha nawapa msaada wa kila aina wa kitaaluma na nidhamu. “Niliwapanga
walimu wangu na kuwasimamia kuhakikisha kila mwanafunzi anapata kilichomleta
shuleni, na hii ndiyo siri ya mafanikio ya shule yangu,” anasema.
Kila kazi ina changamoto zake. Ni
vigumu kuwa kazini kwa kipindi cha miaka zaidi ya 30 ukose changamoto. Kwayu
anasema amewahi kukumbana na matatizo mengi ambayo anayachukulia kama
changamoto.
Kwanza anasema ilikuwa ugomvi
mkubwa mwaka 1993 kati ya wanafunzi wa Azania na Tambaza.
Anasema chanzo cha fujo ilikuwa
ni ushangiliaji wakati wa michezo ya UMISETA. Anafafanua kuwa katika
kushangilia, wanafunzi wa Tambaza walimpiga mwanafunzi wa Azania. Siku iliyofuata,
wanafunzi wa Azania walilipiza kisasi kwa kumpiga mwanafunzi wa Tambaza
mitaani.
“Hapo ndipo ugomvi mkubwa
ulipozuka, kwani Tambaza walitutafuta kulipiza kisasi. Wakati huu walikuja
kutuvamia shuleni kwa lengo la kudhuru wanafunzi wetu na kuchoma maabara yetu
ya Kemia,” anaeleza na kukiri kuwa hatasahau tukio hilo.
“Nakumbuka ilikuwa asubuhi ya saa
nne. Wanafunzi wangu walikuwa darasani. Tulisikia mayowe na kelele kutoka kwa
wanafunzi wangu kuwa tumevamiwa. Nilitoka nje, walimu na wanafunzi.
“Wanafunzi wa Tambaza walikuwa
pembeni ya uwanja wetu wa mpira wa miguu wakiwa na chupa zilizokuwa na petroli.
Walikuwa wanataka kuchoma maabara yetu ya Kemia. Mimi bila kutambua niliingia
ndani ya maabara hiyo, lakini wanafunzi wangu walifanikiwa kunitoa,” anasema.
Anaongeza kuwa “baadaye
tulifanikiwa kuwazingira na kuwadhibiti kwa kushirikiana na Polisi. Ulikuwa
wakati mgumu sana kwangu. Lakini nashukuru yalikwisha.”
Tukio la pili analolichukulia pia
kama changamoto kwake ni mgomo wa walimu mwaka 1995. “Mgomo huu ulikuwa ni
changamoto kwangu, kwanza ulikuwa haramu kwa sababu hukufuata taratibu. Na
kipindi hicho kulikuwa hakuna chama cha walimu.
Pili ulikuwa ukiratibiwa na mmoja
wa walimu wangu, Peter Mashanga. Tatu ulipangwa kuanza siku ya kuanza mtihani
wa kidato cha nne,” anaelezea.
“Nakumbuka nilifika ofisini saa
12 asubuhi na nilikuta Mashanga amefika tayari kuanza mgomo.
Nilichokifanya ni kuwa muwazi kwa
walimu na kuwaeleza kuwa kazi yangu si kuwakataza kugoma, bali kumripoti yeyote
ambaye hatafanya majukumu niliyompangia kama Mkuu wa Shule.
“Muda wa mtihani ulipofika,
niliwapangia walimu wangu majukumu na wote wakaingia madarasani kusimamia
mitihani, na hivyo kufanikiwa kuzima mgomo shuleni kwangu.”
Kumekuwa na matukio ya mara kwa
mara ya wanafunzi wa shule za sekondari kugomea masomo na chakula. Mara nyingi
migomo hii imekuwa ikiambatana na vurugu na uharibifu wa mali za shule.
Kwa kipindi chote cha miaka 24
ambacho amekuwa Mkuu wa Shule, Kwayu anasema haukuwahi kutokea mgomo wowote
shuleni kwake.
Anasema migomo mingi inayotokea
husababishwa na mawasiliano mabaya kati ya uongozi wa shule na wa serikali za
wanafunzi.
“Ni muhimu sana kuwashirikisha
wanafunzi kupitia serikali zao kile kinachoendelea katika shule. Kunapokuwa na
mabadiliko yoyote, ni vizuri kuwajulisha,” anasema Kwayu. Anasisitiza kuwa
“wakuu wa shule hawana budi kuwasikiliza wanafunzi.
Mimi utaratibu huu ulinisaidia
sana na ndiyo maana haikuwahi kutokea migomo katika shule yoyote chini ya
uongozi wangu. Niliwajengea wanafunzi wangu uwezo wa kujieleza na kuhoji jambo
lolote wasilolifahamu.”
Anaongeza kuwa akiwa Azania,
alianzisha gazeti la wanafunzi (Azania News Magazine) ambalo lilikuwa
likitumiwa na wanafunzi kama uwanja wa kutoa mawazo yao.
“Walikuwa wanaandika mada
mbalimbali wanabandika kwenye ubao maalumu kuhusu mambo yanayohusu shule na
mengine yaliyokuwa yakitokea nje ya shule; ya kisiasa, kiuchumi au kijamii.
“Hii ilitusaidia sisi viongozi na
walimu kwa jumla kujua nini kinaendelea shuleni, wanafunzi wanafikiria nini au
wapi kuna upungufu. Walikuwa na Bodi ya Uhariri na walikuwa huru kuandika
walichoona kina manufaa,” anasema.
Kumekuwa na taarifa katika vyombo
vya habari kuwa baadhi ya walimu wamekuwa na uhusiano wa kimapenzi na wanafunzi
na wakati mwingine kusababisha wanafunzi kupata ujauzito.
Mwalimu Kwayu anasema tabia za
namna hii zimekuwa zikidhalilisha taaluma ya ualimu. “Ni aibu sana kwa mwalimu
kukumbwa na kashfa za namna hii.
Nafikiri ni wakati muafaka
kufanya tathmini ya mitaala katika vyuo vyetu vya ualimu ili kufahamu chanzo.
“Lakini kwa kuanzia, ni lazima
mwalimu ajitambue yeye kama mwalimu, nafasi na wajibu wake katika jamii, na pia
mwanafunzi ajitambue pia na azingatie kilichompeleka shuleni. Katika
kulifanikisha hili, walimu na wazazi hawana budi kushirikiana,” anasema.
Mwaka 2005 Mwalimu Kwayu
alihamishwa kwenda kuwa Mkuu wa Sekondari ya Ilboru. Hii ni shule ya wanafunzi
wenye vipaji vya pekee. Anasema changamoto kubwa aliyokabiliwa nayo ni
kurudisha uelewano kati ya walimu na wanafunzi.
“Kabla yangu, kulikuwa na hali ya
kutoelewana kati ya walimu na wanafunzi. Na ilishawahi kutokea wanafunzi
wakaandamana kwenda kwa Mkuu wa Mkoa.
Hatua ya wanafunzi
haikuwafurahisha walimu na hivyo kukawa na hali mgongano,” anaelezea. Kutokana
na hali hiyo, hakukuwa na mabaraza ya wanafunzi.
Akiwa Mkuu Mpya wa Shule anasema
wajibu wake mkubwa ulikuwa ni kuziweka sawa pande zote mbili.
“Ilinilazimu kuwa na mikutano ya
mara kwa mara kati ya wanafunzi kwa wanafunzi, wanafunzi na walimu, serikali ya
wanafunzi na walimu na walimu na walimu. Hii ilisaidia sana, kwani tofauti
baadaye zilikwisha na sasa Ilboru hali imetulia,” anasema.
Licha ya kutokea kupenda ualimu,
lakini anasema halikuwa chaguo lake la kwanza. “Kulikukwa na uhaba wa walimu na
wahandisi katika miaka ya sabini mwanzoni. Ili kuondoa tatizo hilo kipaumbele
kikubwa kilikuwa ni kupata walimu wengi na wahandisi.
Kwa hiyo ilinibidi nibadilishe
mawazo na kusoma ualimu,” anasema. Mwalimu Kwayu alizaliwa Septemba 20, 1949
Machama-Nshara wilayani Hai, Kilimanjaro.
Alihitimu elimu ya msingi katika
Shule ya Kati ya Nshara mwaka 1965. Baadaye alijiunga na Sekondari ya Malangari
mkoani Iringa kuanzia mwaka 1966 hadi 1969.
Aliendelea na masomo ya kidato
cha tano na sita katika Shule ya Sekondari ya Mkwawa kuanzia mwaka 1970 hadi
1971, kabla ya kujiunga Chuo Kikuu kusomea Shahada ya Ualimu kuanzia mwaka 1972
hadi 1975 alipojiunga na JKT kambi ya Ruvu.
Ends